«هولیا» عنوان ششمین فیلم سینمایی مرتضی آتش‌زمزم پس از «مرگ سپید، بن بست، مالیخولیا، سیمین و نیروانا» است. این کمدی فانتزی با بازی پوریا پورسرخ، محمد رضا هدایتی، علی انصاریان، مریم امیر جلال، محمد فیلی، افشین سنگ چاپ، مجید شهریاری، شیوا خسرو مهر، شراره رخام و هولیا دیکن (بازیگر ترکیه‌ای) ساخته شده است. در معرفی داستان این فیلم آمده بود: «در ایران پدر و مادرها به بچه هاشون اجازه هرکاری را نمی دهند، ولی همیشه نوه داستانش فرق داره!» پخش این فیلم در فیلیمو بهانه‌ای شد تا با مرتضی آتش‌زمزم کارگردان آن گفت‌وگو کنیم.
فهرست بهترین فیلم های کمدی ایرانی
- به گفته شما، فیلم سینمایی «هولیا» اولین اثر کمدی شما بعد از ساخت حداقل ۵ اثر است. چرا به سراغ ساخت اثر کمدی رفتید؟ به دنبال گیشه بودید یا دلیل دیگری باعث این اتفاق شد؟
مرتضی آتش‌زمزم: صحبت از این پروژه در زمان شیوع کرونا اتفاق افتاد؛ وقتی که وحشت دنیا را فراگرفته بود و پزشکان توصیه می‌کردند به دیدن پدران و مادران خود نرویم. همین مساله باعث شد حس عجیب و غریبی را تجربه کنیم، در حالی که این روزها آن را فراموش کرده‌ایم. در همین میان که ناامیدی کشور را فرا گرفته بود و هر روز عزیزی از دست می‌دادیم، در تماس‌های آنلاینی که من و دوستانم از جمله محمدرضا هدایتی، مرحوم علی انصاریان و محمد فضیله باهم داشتیم، تشویق به ساخت کار کمدی شدم تا به مردم شادی تزریق کنم. در آن ایام هر صنفی سعی می‌کرد بهترین خود را با کمترین امکانات به مردم ارایه دهد. ناگفته نماند که تنها حسن کرونا این بود که دل‌های مردم به هم نزدیک شد و تلاش می‌کردند به هم حس خوب منتقل کنند. در حقیقت این اتفاق زمانی بیشتر رخ داد که فداکاری کادر درمان را دیدند و سعی کردند خودجوش کارهایی کنند. من ابتدا قصد داشتم، فیلمی درباره کرونا بسازم اما بچه ها گفتند بهتر است به مردم شادی تزریق کنیم. با اینکه روحیه‌اش را نداشتم اما سعی کردم یک کمدیِ مفرح اما سالم بدون شوخی جنسی و… بسازم.
- چرا فیلم سینمایی «هولیا» با فاصله ۳ ساله روی پرده سینما رفت؟ آیا قصه فیلم به گونه‌ای بود که همچنان مخاطب را به سینما بکشاند؟
باید از مسئولان وقت وزارت ارشاد این سوال را پرسید که چرا فیلم را ۳ سال توقیف کردند. در حالی که از جان، مال و آبروی خود گذشتیم و با مشقت‌های بسیار این اثر را ساختیم. اگر خدایی نکرده یک نفر در پروژه اتفاقی برایش رخ می‌داد، یک عمر پشیمانی داشتیم و به اصطلاح به جای ثواب کردن کباب می‌شدیم. همیشه این حس هنگام فیلمبرداری با من بود. ما در ۱۷ تا ۱۸ روز پارتیزانی کار و روزهای اولی که شروع به کار کردیم، من پشیمان شدم چراکه همکاران و دوستانم را به خطر انداخته بودم. متاسفانه مسئولان وزارت ارشاد به جای در اختیار دادن بودجه و تشویق به ساخت اثر و همچنین اکران آنلاین، فیلم را سه سال توقیف کردند. چرا؟ به این دلیل که فیلم شاد و مفرحی بود و موسیقی داشت. ما هدفمان همین بود اگرچه فضا و فرم آثار من هیچ زمان بزن و برقص نبوده است اما میخواستیم مردم را شاد کنیم. بهتر است بگویم مسئولانی که از ترسشان سرکار نمی‌رفتند و دورکاری می‌کردند، «هولیا» را توقیف کردند.
- بازیگران کمدی در این اثر حاضر شدند اما هر بازیگری که پیش از این کمدی کار کرده است، تضمین کننده موفقیت فیلم در گیشه نیست. چه بسا عزیزانی که در این پروژه حضور داشتند، چهره سینما نبودند. برایمان از ترکیب بازیگران بگویید.
ما این کار را دلی انجام دادیم و کسانی که دوست داشتند دلی کار کنند، پای پروژه آمدند. ما نه کسی را با وعده پول به پروژه آوردیم و نه پروژه پولداری بودیم. حتی به سراغ بازیگرانی که در حال حاضر روی بورس هستند، نرفتیم. در حقیقت بین دوستان خود از کسانی بهره بردیم که حاضر بودند خطر کنند. به دلیل وحشت عجیبی که بر فضا حاکم بود، دوست داشتم از بازیگرانی بهره ببرم که قبلا کرونا گرفته و ایمن بودند. ناگفته نماند که ما آن زمان اساسا به گیشه فکر نمی‌کردیم و تصوری از اکران نداشتیم بلکه میخواستیم اثری را به اکران آنلاین برسانیم و شادی ایجاد کنیم.
- شاید بتوان گفت شما فیلمسازی هستید که خیلی به دنبال استفاده از بازیگران چهره در آثار خود نیستید. دلیل این اتفاق چیست؟
این مساله به شرایط کار و سلیقه من بازمی‌گردد. من به هر حال به عنوان فیلمساز مستقل که هیچ زمان نتوانستم حمایت دولتی و امکانات و بودجه و همچنین وام را که دوستان بین خودشان تقسیم می‌کنند، داشته باشم، به این نتیجه رسیدم که فیلمنامه‌ای بنویسم تا بتوان از پس ساخت آن برآمد و در فضایی باشد که بتوانم با نابازیگر فیلمم را پیش ببرم. هر فیلمسازی دوست دارد از بازیگران بزرگ و سرشناس کار کند اما آنقدر سینما را ناجوانمردانه گران کردند که کم کم سینمای مستقل در ایران حذف خواهد شد البته حذف شده است و نفس‌های آخر را می‌کشد.
- علاقه شما به ساخت اثر در خارج از کشور و همکاری‌های بین‌المللی از کجا می‌آید؟ این در حالی ست که ایران و شهرهایش ظرفیت‌های بسیاری برای روایت یک قصه دارند که مغفول مانده‌اند.
من در روستاها و شهرهای کوچک ایران هم فیلم ساخته‌ام اما چون فیلم هنری بوده، گیشه نداشته و به اکران نرسیده است. من عاشق کشورم هستم و دوست دارم در این سرزمین کار کنم. همچنین اصل کارم نیز مستندسازی بوده است و به بیش از هزار شهرها و روستا سر زدم.
ذکر این نکته خالی از لطف نیست ۹ فیلم از آثاری که در خارج از کشور ساختم، درباره خواهرخوانده‌های کشورم بوده است. در ایران کار کردن سخت شده است و حقیقتا فیلمساز زمانی که می‌بیند در سینما تبعیض، رانت و مافیا وجود دارد، دل چرکین می‌شود. پس تصمیم می‌گیرد جایی برود که حتی اگر از صفر شروع کند، تبعیض را حس نکند.
از سوی دیگر من تنوع و تجربه را دوست دارم و عاشق سفر هستم. سربازی رفتم که بتوانم در خارج از کشور فیلم بسازم. فیلم اول و دومی که در خارج ساختم، آنقدر فضای لذت‌بخشی ایجاد کرد که باعث شد این کار را ادامه دهم. پس اساسا با بودجه کم در کشور دیگری کار خود را انجام می‌دهم.
- فیلم سینمایی «هولیا» چه تجربه‌ای را برایتان رقم زد؟ چه حرفی برای مخاطبان داشت؟ اساسا اثر کمدی هم به دنبال انتقال پیام است یا صرفا وظیفه سرگرم کردن را دارد؟
«هولیا» اگر در زمان خودش اکران می‌شد، ما به هدف خودمان که شاد کردن دل مردم در آن دوران وحشت زده اوایل کرونا بود، بهتر می‌رسیدیم اما نگذاشتند. هدف دومم این بود که فیلم کمدی پاک بسازم به گونه‌ای که شوخی جنسی نداشته باشد. فیلم ما موسیقی‌محور بود و همین اتفاق باعث شد بیشتر حرکات موزون موجود در اثر حذف شود و تنها ۲۰ ثانیه‌اش در فیلم باقی بماند. یک گله‌ای که من دارم این است که مدیران قرار نیست برای اکران فیلم کمدی به همه میدان دهند. «هولیا» فیلم شاهکاری نبود و در زمان و موقعیت خودش هم متوسط بود اما فیلم‌های به نظر من فاجعه‌ای ماه‌ها اکران شدند در حالی که «هولیا» تقریبا تحریم بود.
- فیلم «هولیا» در شرایطی اکران شد که سینمایی «فسیل» روی پرده بود و با استقبال بسیار مخاطبان مواجه شد. آیا از شرایط اکران عمومی فیلم راضی بودید؟
وقتی اکران «هولیا» آغاز شد، ۱۰۰ سانس در روز داشت در حالی که «فسیل» با گذشت ۷ تا ۸ ماه از اکران، از ۸۰۰ سانس در روز بهره‌مند بود. شبکه‌های ماهواره‌ای برای «فسیل» در تعداد بسیار زیاد تبلیغات انجام دادند اما عملا هزینه تبلیغات ماهواره‌ای برای ما به عنوان فیلمساز مستقل زیاد بود. ما شاید نزدیک به یک میلیارد هزینه کردیم و دوستان بیش از ۵۰ میلیارد تومان پول تبلیغات دادند.
ناگفته نماند که «فسیل» شروعش خوب بود و به سینما، مردم و همه آنچه من خودم شعارش را می‌دادم، کمک کرد. اما شهوت رکوردزنی ضربه عجیبی به سینما و سینماگران ما زد و سانس خوری اتفاق افتاد. در این میان فیلم‌های اجتماعی از بین رفتند. در این میان همکاران باید هوای یکدیگر را داشته باشند و به دنبال این نباشد که اگر فیلمشان رکورد زد ۱۰ تا ۱۵ ماه روی پرده بماند. این اتفاق در دنیا نادر است و به نظر من آهی پشت آن است برای فیلمسازانی که نتوانستند اثر خود را اکران کنند.
معرفی و نقد فیلم دروغ های زیبا؛ فیلم تازه مرتضی آتش زمزم
- نزدیک به یکسال است که گیشه سینمای ایران در دست فیلم‌های کمدی‌ست و شاید بعضا دو سه فیلم کمدی به فروش بالا دست پیدا کنند. درباره این وضعیت و آینده سینما با وجود اتفاقات یکسال اخیر برایمان بگویید.
وضعیت خوبی نیست و من آینده خوبی برای سینما نمی‌بینم به ویژه برای سینمای اجتماعی و مستقل. با این رویه فشار زیادی به خانواده سینما به ویژه عوامل پشت دوربین می‌آید. امیدوارم این رویه اصلاح شود و دوستانی که فیلم کمدی اکران می‌کنند به دو تا سه ماه نمایش قانع باشند و هر چه توان دارند، در همان مدت بگذارند تا درآمد کسب کنند و بعد کنار بروند و اجازه دهند فیلم‌های دیگر اکران شود. وقتی اثر فلیمسازی سه ماه خوب فروخته است، باید قانع باشد تا به جای ۳ فیلم کمدی در سال ۱۰ اثر کمدی نمایش داده و دست زیاد شود. در این میان باید به فیلم‌های اجتماعی و هنری نیز فرصت داده شود و از آنها حمایت کرد تا خود را عرضه کنند. اگر رقابت سالم وجود داشته باشد هیچ مشکلی به وجود نمی‌آید. اکران بیش از حد یک اثر واقعا حق خوری است و دوستان بهتر است به وجدان خود مراجعه کنند تا سینما روزهای بهتری را ببیند.
«هولیا» از ابتدا قرار بود شادی را به خانواده ایرانی هدیه کند. ما قرار نبود فیلمی فاخر بسازیم بلکه یک کار ساده و جمع و جور برای آن زمان تولید کردیم که امیدوارم با همین نگاه بدان توجه شود. در این فیلم بحث اهدای عضو را مطرح کردیم که امیدوارم این فرهنگ ببین مردم جا بیفتد و هم نوعان خود را مسیح‌وار نجات دهند.
