نقد و اطلاعات فیلم مجنون | پرتره‌ای از شهید زین الدین
- فوریه 7th, 2024
- کتاب آموزش زبان
پس از آنکه سینمای ایران تجربه‌های متفاوتی در بازنمایی چهره شهدای دفاع مقدس داشت که در بیشتر آنها موفق هم بود حالا در جدیدترین محصول سازمان اوج فیلم مجنون اولین ساخته مهدی شامحمدی درباره زندگی شهید مهدی زین‌الدین روانه جشنواره فجر شد که در این مطلب نگاهی به آن انداختیم.
متن و حواشی جشنواره ۴۲ فیلم فجر
خلاصه داستان فیلم مجنون
داستان فیلم مجنون درباره بخش کوتاهی از رشادت‌های برادران شهید زین الدین است. این فیلم برشی از حماسه آفرینی شهیدان مهدی و مجید زین‌الدین و رزم‌آوران لشگر ۱۷ علی‌بن‌ابی‌طالب(ع) قم در جزیره مجنون و عملیات بزرگ خیبر را به تصویر می‌کشد.
نقد و بررسی فوری فیلم مجنون
نکته: این نقد و نوشته‌ها، نظر کوتاه ولی دست‌اول منتقدان و نویسندگان سینمایی است در بار اول تماشای فیلم؛ شاید بعدها همه چیز تغییر کند!
حمیدرضا محمدی
برخلاف قاطبۀ فیلم‌های دفاع مقدّس، «مهدی زین‌الدّین» قرار نیست در «مجنون» شهید شود؛ و «مجنون»، که هم اشاره به موضوع فیلم یعنی عملیّات خیبر در اسفند ١٣۶٢ در جزیرۀ مجنون دارد و هم مجنونیّت فرمانده را نشان می‌دهد که ماند و جنگید و مقاومت کرد تا قدمی از خاک وطن را به دشمن وانگذارد و حالا زمستان امسال، و دقیق‌ترش، اوایل اسفند، درست چهل‌سال از آن برهه می‌گذرد.
شروع فیلم که تا وقتی اسمش را به سربازی که برایش اجازه‌نامۀ حضور در خطّ مقدّم می‌نویسد، از پشت نشانش می‌دهد قابل توجّه است امّا وقتی رخ عیان کرد این‌گونه به ذهن متبادر شد که کاش شبیه‌تر بود به این فرماندۀ شهید. فیلم جز روایت عملیّات خیبر، چیز دیگری ندارد. یعنی از داستان خاصّی پیروی نمی‌کند و اگر همان یکی‌دو سکانس با همسرش، منیر و دختر نوباوه‌اش، لیلا را نداشت، به‌کلّی تهی از داستان فرعی بود.
مقدّمات عملیّات که یکی برای دیگری سربند یاحسین و یازهرا می‌بست و آن‌دیگری مشغول دعا بود، بیننده را یاد مستندهای روایت فتح می‌انداخت و چشمنواز بود. جای دیگر فرمانده، حضور برادرش مجید در جبهه را منوط به رضایت مادر می‌داند و تا کسب نکرد، دلش آرام نگرفت. اینکه یکی از رزمندگان از فرمانده مجوّز گرفت تا یک‌روزه به تهران برود و فوتبال استقلال و پرسپولیس را تماشا کند، نکتۀ حاشیه‌ای قشنگی بود.
موسیقی فیلم را اگرچه مجید انتظامی ساخته امّا آن شکوه‌مندیِ حماسی را که باید داشته باشد ندارد ولی چنان همیشه امضای خود را بر آن زده است. امّا افزون‌براین‌همه. سکانس وداع آقامهدی زین‌الدّین با معاونش، رضا حسن‌پور و به‌همراه خود بردنش به‌وسیلۀ موتور زیر آتش دشمن به عقب و پرچم ایران رویش کشیدن، آن‌را به‌مثابۀ یکی از باشکوه‌ترین وداع‌های سینمای دفاع مقدّس ایران کرده است.
۳ نکته از فیلم:
- نامِ پرمسمّی
- موسیقیِ دور از انتظار
- شباهتِ کمِ قهرمان
سید مهرزاد موسوی
به دلایل کاملا شخصی بسیار تلاش کردم که فیلم مجنون را دوست داشته باشم، با ذات فیلم همراه شوم و دنبال سختگیری نباشم. حدس هم می‌زنم فیلم (هم در داوری و هم در نقدها) به شدت تحویل گرفته می‌شود، ولی مجنون فیلم من نیست. توضیحش کمی سخت است؛
فکر می‌کردم وقتی فیلمی درباره یک قهرمان اسطوره‌ای و کمتر شناخته‌شده می‌بینم باید بیشتر از قهرمانی و کاراکتر او بدانم. از سویی فکر می‌کردم وقتی درباره یک عملیات پیچیده و آخرین دستاورد مهم دفاع مقدس فیلم ببینم، باید اطلاع بیشتر و دقیق‌تر و جاافتاده‌تری بدانم. فیلم خواسته هردوی این‌ها را داشته باشد و به زعم من نتوانسته تناسب را بین این دو رعایت کند و فوکوس روی هیچ سمت نکشیده؛ بین احساسات‌گرایی و توصیف یک عملیات نظامی مستأصل می‌ماند.
ما به اندازه‌ای که دلمان می‌خواهد زین‌الدین را بشناسیم، به او نزدیک نمی‌شویم و در زمان‌های بسیاری از او فاصله می‌گیریم. به اندازه‌ای که لازم است عملیات خیبر را بفهمیم، اطلاعات لازم به ما داده نمی‌شود.
مجنون قصه‌اش را کاملا خطی و کلاسیک تعریف می‌کند، در آغاز ریتم خوبی هم دارد، می‌خواهد فیلم پرتره باشد ولی در ادامه چنان در عملیات فرو می‌رود که به فیلم‌های مشابه جنگی (ساخته‌های قدیم درویش و ملاقلی‌پور و جدید منیر قیدی) نزدیک می‌شود. همه این‌ها را اضافه کنید به چندپایانه بودن فیلم، و لحظه‌هایی که باید تمام شود و نمی‌شود (البته این از ارزش پایان مستندواره فیلم کم نمی‌کند).
اما فیلم حائز نکات درخشانی هم هست؛ اینکه یک کارگردان فیلم اولی -ولو با کوله‌باری از تجربه مستندسازی- این فیلم پرزحمت را ساخته، بازی سجاد بابایی بهتر از آنی است که تصور می‌شد، هرچند که موسیقی پرحجم مجید انتظامی، به مینی‌مالیسم ذات فیلم (تا قبل غرق شدن در عملیات) نمی‌خورد.
مجنون قطعا تحویل گرفته می‌شود، قطعا فروش خوبی می‌کند و قطعا ارزش تماشا دارد ولی آیا این فیلم را دوبار تماشا خواهید کرد؟
اسم پیشنهادی دیگر برای فیلم: مجنون
سطح فیلم: انتخاب درست؛ احتمالا بسیار نامزدی و سیمرغ خواهد گرفت، حتی در رشته موسیقی
۳ نکته از فیلم:
- بازی سجاد بابایی در نقش مهدی زین‌الدین
- لهجه قمی بسیار اندک فیلم
- سکانس عقب کشیدن پیکر شهید با موتور و حمایل کردن پرچم
محمد تقی‌زاده
وقتی از هدر رفت سوژه و هزینه حرف می‌زنیم از چه حرف می‌زنیم؟ مجنون یکی دیگر از پروژه های میلیاردی دفاع مقدس است که مشخصا برای پروپاگاندا و نه تماشای عموم ساخته شده است. اهمیت به شهدای گرانقدر دفاع مقدس یک مساله است و خراب کردن وجهه این عزیزان و هدر دادن سوژه زندگی و رفتار آنها یک چیز دیگر.
اینکه هر سال باید یک یا چند فیلم درباره شهدا ساخته شود لزوما به معنای گرامیداشت یاد و نام آنها نیست، باید پرسید از میان حجم عظیم فیلم‌های جنگی این سال‌ها کدام ماندگار و پرفروش شدند و اگر قرار است مردم مخاطب این فیلم‌ها باشند، بازخورد عمومی به این فیلم‌های ضعیف چیست.
در مجنون حتی شمایل تیپیکال شهید زین الدین نیز ساخته نمی‌شود، فیلمساز با تکیه بر یک سری عکس و فیلم به بازسازی برخی رخدادهای شخصی و عملیات‌های ایشان پرداخته بدون آنکه فکری برای پرداخت شخصیت محوری فیلم کند. روایت فیلم نامنسجم و نامعلوم است و هیچ کاراکتر همراه کننده‌ای از فیلم وجود ندارد.
سه نکته از فیلم:
- هدر رفت بودجه
- هدر رفت سوژه‌ها و شهدای جنگ
- بازی ضعیف سجاد بابایی
بازیگران و عوامل فیلم مجنون
سجاد بابایی، حسام منظور، بهزاد خلج، شبنم قربانی بازیگران این فیلم هستند.
کارگردانی فیلم مجنون را مهدی شامحمدی برعهده دارد که از کارگردانان شناخته‌شده در سینمای مستند است و با این فیلم اولین کارگردانی فیلم بلند سینمایی را در کارنامه خود تجربه می‌کند. عباس نادران که تهیه‌کنندگی «مجنون» را برعهده دارد در مقام تهیه‌کننده تا به امروز فیلم‌هایی همچون «شاه‌کش» و «شادروان» را به سرانجام رسانده است و این پروژه اولین همکاری او با سازمان اوج محسوب می‌شود.
تدوین این اثر سینمایی نیز بر عهده حمید نجفی راد است و موسیقی فیلم را هم مجید انتظامی ساخته است. او پس از یک دهه دوری از سینما، با فیلم مجنون در جشنواره فیلم فجر حضور دارد. انتظامی از رکوردداران کسب سیمرغ و دیپلم افتخار جشنواره فیلم فجر است؛ فیلم‌های ترن، بایسیکل‌ران، از کرخه تا راین، راز خنجر، روز واقعه، آژانس شیشه‌ای و دیوانه‌ای از قفس پرید برای او تقدیر و سپاس جشنواره را به همراه داشته است.
چند نکته درباره فیلم
- تصویربرداری این فیلم در شهر آبادان انجام شد.
- کلید ساخت فیلم از پرتره شهدا و سرداران شهید به دهه ۸۰ باز می گردد اما این فیلم ها معمولا نتوانست آنطور که باید کیفیت تولید را داشته باشد و در اکران هم با مخاطب کم روبه رو شد. پس از فیلم‌های «ایستاده در غبار» با روایتی از زندگی حاج احمد متوسلیان، «منصور» با روایتی از زندگی شهید منصور ستاری و «غریب» با روایتی از زندگی شهید محمد بروجردی، حالا «مجنون» تازه‌ترین محصول سازمان اوج محسوب می‌شود که به یکی از شهدای شاخص انقلاب و دفاع مقدس می‌پردازد.
- شهید مهدی زین‌الدین فرمانده لشکر ۱۷ علی ابن ابیطالب در دوران دفاع مقدس و از فرماندهان ارشد سپاه پاسداران در طول جنگ تحمیلی بود که در سال ۶۳ در منطقه سردشت در پی درگیری مستقیم با نیرو‌های مسلح دشمن در سن ۲۵ سالگی به شهادت رسید.
- سجاد بابایی سال گذشته در چهل و یکمین جشنواره فیلم فجر توانست برنده سیمرغ بلورین بهترین نقش مکمل مرد شود.
فهرست بهترین فیلم های بیوگرافی / زندگینامه ای
پوستر و عکس های فیلم مجنون؛ زندگی شهید زین الدین
